"Περί ου"

Για τον Μιχάλη Κατσαρό: "Ποίηση ισχυρή με ιδέες κοινωνικές"

γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος

Χρησιμοποιώ αυτό το τίτλο που ο ίδιος ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός είχε αναφέρει σε μία του συνέντευξη απαντώντας στην ερώτηση: Τι είναι ποίηση;

Τι πιο δύσκολο από τα λόγια εκείνα κάποιων συνοδοιπόρων που προσπαθούνε να καταγράψουν τη ζωή και το έργο ενός μεγάλου άντρα. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, τόλμη και παρρησία ώστε να ακολουθηθεί η σωστή κι αντικειμενική στάση, γιατί αλλιώς η όποια κρίση θα ενέχει πολλά στοιχεία υποκειμενισμού και ίσως η καλή πρόθεση να μην φανεί.

Για μένα ο Μιχάλης Κατσαρός, είναι ο ποιητής της αναίρεσης, της παρόρμησης και της εκφραστικής πληρότητας. Θα μπορούσα να τον αποκαλέσω σαν το τελευταίο από την μεγάλη γενιά, ανατρεπτικό ποιητή. Με μία φράση ο αληθινός ποιητής του δρόμου αυτός που ανοίγει ένα νέο δρόμο στην ποίηση.* {Λόγια του ιδίου από συνέντευξη.}

Ο ΜΚ σαν άπιστος και αιρετικός απέδειξε στη ζωή του πως ήταν εραστής της ελευθερίας γεμάτος λεβεντιά και παρρησία που απέρριψε πολλές συμβατικότητες συντηρητισμού και ηθικής ηλιθίων της θρησκευτικής και δογματικής κοινωνίας που βίωσε στα χρόνια που του έτυχαν κι ας τον χρησιμοποίησε η μικροπολιτική σκοπιμότητα της αριστεράς. Η κρίση του απλού κόσμου είναι πλέον ξεκάθαρη.

Πήγε κόντρα σε ιδέες και κατεστημένα που στερούν την ελευθερία κι αποκοιμίζουνε το πνεύμα. Όρθωσε το ανάστημα του με τον καυστικό, προφητικό και πάντα μαχητικό λόγο του. Αδιαφόρησε για το αίμα που θα έχανε χτυπώντας τη γροθιά του στο μαχαίρι. Δεν τρόμαζε στην ιδέα ότι ο ρεαλιστικός λόγος του πιθανόν να του χάριζε κάποιο χαρακτηρισμό του τύπου, γραφικού ή φευγάτου, που άλλωστε πολλοί υποστηριχτές υπήρξαν, όσο ζούσε τουλάχιστον, να τον βλέπουν ή να τον αποκαλούν έτσι. Αδιαφόρησε για όλα και συνέχισε να δρα ανεξάρτητος.

Ουμανιστής κι επαναστάτης. Έγραφε για τον άνθρωπο, για τους αγώνες που έπρεπε να δώσει, για τις ελπίδες, τα όνειρα και τα οράματα του. Στα ποιήματα του γίνεται αντιληπτή μια νευρικότητα, ένας θυμός για όλη την ανθρώπινη ανοχή. Ο ποιητής θέλει με τον ορμητικό του λόγο να αφυπνίσει συνειδήσεις. Θέλει με τη σκέψη και τα συναισθήματα του να προχωρήσει βαθιά στα κύρια και ζωτικά θέματα και να ξυπνήσει τους εφησυχασμένους από τον ύπνο του δικαίου. Προσπαθεί και φυσικά καταφέρνει ο λόγος του να ζωντανέψει στις ψυχές εκείνες που επιλέγουν να βλέπουν όσα τις ευχαριστεί. Καταφέρνει να ταρακουνήσει αυτούς που αισθάνονται χωρίς να αισθάνονται. Μοιράζεται τον πηγαίο ψυχικό πλούτο του με τον κόσμο, όπου άμεσα αυτός, ο κόσμος, τον κάνει κτήμα του, αφού η εκφραστική πληρότητα του λόγου του πετυχαίνει το στόχο της φωνάζοντας την παντοτινά πιο επίκαιρη λέξη, «Αντισταθείτε.»

Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΜΟΥ

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.

Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός .

Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πoλυκατοικιών
στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
στην εταιρεία εισαγωγαί- εξαγωγαί
στην κρατική εκπαίδευση
στο φόρο
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα ώρες
ατέλειωτες τις παρελάσεις
σ’ αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ’ όλα τ’ ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι
σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα
στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό
αρχηγό τους.

Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
σ’ αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια
στα θούρια
στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους
στους θεατές
στον άνεμο
σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ
αντισταθείτε.

Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.

Τι πιο τρανή απόδειξη από τη δική του αντίσταση, τη μοναχικότητα.
«Η αντίσταση του ξεκίνησε εναντίον της οικογενειακής ζωής, μισθός, σταθερή ζωή, σπίτι, πεθερικά…το’ σκασε κυριολεκτικά τρέχοντας για να μην ξαναζήσει ποτέ πια μαζί με άλλον άνθρωπο». λόγια του γιου του, Στάθη Κατσαρού.

Το μεγάλο πνεύμα που έτρεφε ο ΜΚ στο σώμα του δεν μπορούσε κι αν το ήθελε ακόμη, να το καταπνίξει στερώντας ο ίδιος στον εαυτό του το πολύτιμο αγαθό που ζωογονούσε κάθε του κύτταρο, την απόλυτη ελευθερία, που άλλωστε ήταν και η βασική αφετηρία της έμπνευσής του.
Όπως όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί, ο ΜΚ δεν στάθηκε αλλά προηγήθηκε της εποχής του. Ευτυχώς όμως λόγο της ραγδαίας εξελικτικής πορείας της κοινωνικής και τεχνολογικής ζωής, πρόλαβε να χαρεί λίγο την ανταπόκριση και την καταξίωση που αναλογούσε στο έργο του.

Ο ΜΚ, ποτέ δεν αναρωτήθηκε για το πώς θα έπρεπε να εκφραστεί αφού ομολογούσε: στον καθένα η ποίηση αρέσει για κάτι δικό του, κάτι προσωπικό. Γι αυτό, ποίηση είναι ότι επιβάλλεται ως ποίηση.
Ο ΜΚ, ήταν ο ποιητής που ήθελε να μάθει τον κόσμο να ζει ελεύθερος. Ο αιρετικός που αγάπησε τη ζωή και πρόβαλλε αυτή την αγάπη μέσα από το μοναδικό όπλο του, την ποίηση του!