Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2022





"Τα όμορφα πράγματα συμβαίνουν αθόρυβα"



Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Μπουζίκα

-Ποιος είναι ο Δημήτρης Βαρβαρήγος;
Ωχ, αρχίζουμε με τα δύσκολα. Συνήθως αυτό το απαντούν οι άλλοι. Αυτοί είναι ο καθρέφτης μας. Αλλά απ’ όσες συμπεριφορές εισπράττω από τους ανθρώπους, μάλλον πρέπει σε μεγάλο βαθμό να είμαι σωστός· κι αυτό προσπαθώ να είμαι, ευγενής, αντικειμενικός και ισότιμος με όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Απεχθάνομαι τον υποκριτή, τον σνόμπ και τον εγωπαθή. Οπότε, όποιος ψάξει στα αντίθετα, πιθανόν να με συναντήσει.

-Τι αγαπάει πολύ και τι μισεί;

Αγαπώ την ανθρώπινη καλοσύνη, την ανταπόδοση συναισθημάτων. Ξέρεις, δεν χρειάζονται πολλά για να γεμίζεις ευτυχία. Ένα χαμόγελο -ως γλυκιά κι αθώα παρενόχληση-, έχει τη δύναμη φέρει να φέρει τα πάνω κάτω μέσα μας. Μισώ τις απαιτήσεις κάποιων ανθρώπων που νομίζουν ότι ανήκουν σε ανώτερη κάστα και όλοι τους χρωστάνε.

-Τι είναι αυτό που σε ώθησε να γράφεις;
Η πρώτη παιδεία από την οικογένεια μου. Τα χρόνια που μεγάλωνα ήταν φτωχικά αλλά πάντα υπήρχαν βιβλία στο σπίτι. Υπήρξαν για εμένα το ξεκίνημα μιας άρρηκτα δεμένης σχέσης μαζί τους και ιδού το αποτέλεσμα.

-Πως ένιωθες στο ξεκίνημα αυτής της πορείας;
Τα όμορφα πράγματα συμβαίνουν αθόρυβα, ξεκινούν δίχως ενσυναίσθηση, απλά οδηγούνται από το ένστικτο κι αυτό συνήθως δεν λαθεύει. Και δεν λάθεψε ευτυχώς και νιώθω ευγνωμοσύνη γι’ αυτά που μου χαρίζει η λογοτεχνία. Το σπουδαίο μοίρασμα πνεύματος και ψυχής. Η ταύτιση με τους ανθρώπους σε ένα υπέροχο κι ατελείωτο ταξίδι. Ένα υπέροχο ταξίδι που κρατάει χρόνια.

-Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σε επηρέασε θετικά ή σε βοήθησε στον δρόμο αυτό;
Τα καλύτερα δεν έρχονται μόνα τους, εμείς τα φέρνουμε και είναι τα πιο σημαντικά που συμβαίνουν στη ζωή μας. Η αγάπη μου για τη λογοτεχνία και η επιμονή μου να καταφέρω αυτό που βαθιά επιθυμούσα. Να γράφω βιβλία και θεατρικά έργα.

-Η έμπνευση σου από πού πηγάζει; Όταν δεν έχεις έμπνευση τι σημαίνει αυτό για εσένα;
Η έμπνευση είναι σαν την αστραπή, μοιάζει σαν να σου χαρίζεται μια αλήθεια πέρα από τη συνείδηση. Μετά αρχίζει ο μόχθος της δημιουργίας. Όταν δεν έχω έμπνευση, νιώθω ανησυχία και νευρικότητα.

-Έχει συμβεί ποτέ να έχεις ξεκινήσει ένα έργο και να μην προχωράει; Το παρατάς ή όχι;
Πολύ συχνά έχουν συμβεί και τα δύο. Το γράψιμο είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία και χρειάζεται γνώση γι’ αυτό που δημιουργείς· αν αξίζει τον κόπο να βγει προς τα έξω και δεν θα κοροϊδέψεις τους αναγνώστες σου με προχειρότητες. Είναι πάντα ένα στοίχημα για εμένα και πιστεύω για τον κάθε συγγραφέα.

-Πως νιώθεις την στιγμή που γράφεις; Πως συνδέεσαι με τους ήρωες/χαρακτήρες;
Απόλαυση με μία λέξη· σαν να τρώω σοκολάτα. Αγαστή σχέση έχω με τους ήρωες μου, σε κάθε βιβλίο. Ζω μαγικές στιγμές να ζωντανεύω μορφές και χαρακτήρες σε μια λευκή σελίδα, να τους δίνω οντότητα στην επίφαση μιας πραγματικότητας που τους κάνει αυτόνομους να οδηγούν μόνοι τους την ιστορία.
«Η έμπνευση είναι σαν την αστραπή,
μοιάζει σαν να σου χαρίζεται μια αλήθεια
πέρα από τη συνείδηση»

-Αν γινόσουν ένας ήρωας μιας ταινίας ή ενός βιβλίου, πως θα ήθελες να ζήσεις; Τι ρόλο θα διάλεγες;
Μου αρέσει να δουλεύω στα παρασκήνια. Δεν θα μπορούσα να παίξω κάποιον ρόλο γιατί δεν απομνημονεύει το μυαλό μου τα κείμενα. Όσο για το δεύτερο ερώτημα: Αυτό που είμαι τώρα. Να γράφω.



-Ποιος είναι ο αγαπημένος σου συγγραφέας; Τι ιστορίες σου αρέσει να διαβάζεις;
Πολλοί συγγραφείς και αμέτρητα καλά βιβλία υπάρχουν. Έλληνες και ξένοι. Μία παρένθεση εδώ. Έχουμε πολύ σπουδαίους Έλληνες συγγραφείς που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους ξένους. Διαβάζω τα πάντα.

-Τι επάγγελμα θα έκανες αν δεν ήσουν συγγραφέας;
Αυτό που απάντησα προηγούμενα, το να μου αρέσει να δουλεύω στα παρασκήνια, τι άλλο θα μπορούσε να εννοεί; Σκηνοθέτης.

-Τι σου λείπει περισσότερο αυτήν την εποχή που ζούμε;
Η απώλεια της εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων. Η καλή συμπεριφορά που πλέον σπανίζει. Αντί να νιώθουμε αδελφοσύνη, γινόμαστε όλο και πιο επιφυλακτικοί. Για ποιο λόγο;

-Ποιο θα είναι το επόμενο σου έργο; Υπάρχει κάτι στο μυαλό σου;
Είναι σαν να ρωτάς τον διψασμένο αν διψάει. Δεν σταματάω ποτέ και πάντα στο μυαλό μου υπάρχει κάτι που ζητάει το φως. Αυτή την περίοδο γράφω ιστορικές βιογραφίες αρχαίων φιλοσόφων, για παιδιά και όχι μόνο.
Το πρόβλημα μου πλέον είναι ο χρόνος, δεν μου φτάνει.



https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.fractalart.gr%2Finterview-dimitris-varvarigos%2F%3Ffbclid%3DIwAR0qeSRnOibk4w3bzd0sRPTnpWJldWpKrv1I- 


Μιλήστε με αυτούς που σας αγαπούν. Είναι οι μόνοι που θα σας νοιαστούν αληθινά και θα σταθούν στα δύσκολα σας. Η σιωπή κανέναν δεν ωφελεί. Μην αφήνετε το χρόνο να περνάει, ίσως να είναι αργά όταν το θελήσετε.
Γιατί στο παρόν είναι πολύ σπουδαία μια ζεστή Αγκαλιά κι ένα αληθινό Σ’ αγαπώ!
Χρόνια πολλά με Υγεία. Αγάπη. Καλοσύνη. 




2022


η ψυχή δεν έχει ανάγκη από ψιμύθια.
συγγνώμη, ευχαριστώ, σ' αγαπώ...
και καλοσύνες όχι στα λόγια, αλλά με πράξεις
αυτά σημαίνουν: Άνθρωπος
τρυφερή Χρονιά για ευτυχισμένους Ανθρώπους 


ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΚΟΣΜΕ. «Ας πούμε σ’ αγαπώ, πριν έρθει στη ζωή μας, το μου λείπεις» Τ. Λειβαδίτης
Καλή χρονιά σε όλους μας
………………………………………………………………………………………………………
Όταν είδα σήμερα από το παράθυρο τον λαμπερό ουρανό και στο στερέωμα του να γράφεται η λέξη «Ελευθερία», με έκανε να σκεφτώ και να γράψω μερικά λόγια για το νέο χρόνο που σίγουρα θα είναι όμορφος και δύσκολος μαζί.
Χαμογελάστε πλατιά και πείτε σε όλους ένα βαθύ ευχαριστώ.
Όσοι σε βοήθησαν -δεν βρέθηκαν κοντά σου τυχαία- ήταν εκεί στις δυσκολίες σου και μπόρεσαν να σου κρατήσουν το χέρι, να σου ζεστάνουν την ψυχή και να φροντίσουν τα όνειρα σου να πετάξουν. Μην τους θυμώνεις αν δεν κατάφεραν στην προσπάθεια τους να πετύχουν όσα επιθυμούσες. Ίσως κι αυτών οι ζωές να έχουν δυσκολίες. Σημασία έχει να μετράς όσα σου προσέφεραν με αγάπη, ανωτερότητα και ανιδιοτέλεια στη ζωή σου και να νιώθεις ευγνωμοσύνη που βρέθηκαν στο διάβα σου με τρυφερότητα, πάθος και σεμνότητα. Και έμαθες και πήρες πολλά από αυτούς.
Χαμογέλα ακόμα και στους ανόητους που επιδεικτικά σε αγνόησαν, σε απαξίωσαν, σε τσαλάκωσαν και σιώπησαν, γιατί η εγωπαθής στάση τους σε δίδαξε ανοχή και συγχώρεση και σ’ έκαναν ακόμα καλύτερο άνθρωπο, απ’ ότι ήσουν.
Ζωή γεμάτη εμπειρίες, μαθήματα ζωής που σε έκαναν να μάθεις, ακριβώς τις δυνάμεις, τα αισθήματα σου και τα μεγέθη της αληθινής αγάπης.
Γιατί όταν αγαπάς δεν θέλεις το κακό του άλλου.
Χαμογέλα. Σβήσε εγωιστικές διαθέσεις. Μίκρυνε την ψυχή σου. Γίνε γνήσιος Ανθρωπάκος, σαν αθώο παιδί. Μη θυμώνεις. Μην δολοπλοκείς. Μην θέτεις τον άλλον υπεύθυνο για όσα εσύ κάνεις. Μην λες σκληρά λόγια.
Μάθε να αγαπάς και κράτα κοντά σου -με όποιον τρόπο- αυτούς που πιστέψανε ή ακόμα πιστεύουνε σε σένα.
Ας είμαστε λοιπόν χαρούμενοι, αισιόδοξοι και υγιείς.
Κι ας θυμόμαστε τα λόγια του Τ. Λειβαδίτη: «Ας πούμε σ’ αγαπώ, πριν έρθει στη ζωή μας, το μου λείπεις»
Καλή χρονιά σε όλους μας!

 

https://mandragoras-magazine.gr/%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%ac%cf%84%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%ae%cf%84%cf%81%ce%b7%cf%82-%ce%b2%ce%b1%cf%81%ce%b2%ce%b1%cf%81%ce%ae%ce%b3%ce%bf%cf%82/18025

Παράτα με * Δημήτρης Βαρβαρήγος

Εκδόσεις Υδροπλάνο, 2021

In Κριτική, Λογοτεχνία by mandragoras  22 Δεκεμβρίου, 2021

Το μυθιστόρημα Παράτα με είναι μία κραυγή ενάντια στη βία, τόσο την σωματική όσο και την ψυχολογική, που ασκείται ενδοοικογενειακά άσχετα από κοινωνικές τάξεις και ηλικίες. Είναι ένα κείμενο σκληρό, θα μπορούσε να το πει κάποιος κυνικά ρεαλιστικό, μια καταγγελία, που έχει σκοπό να σπάσει τη φοβερή σιωπή και να αφυπνίσει συνειδήσεις. Μας μεταφέρει στις ιδιαιτερότητες της ζωής μίας οικογένειας τα μέλη της οποίας υφίστανται τη βία του πατέρα-αφέντη.

Η ιστορία έχει πέντε βασικούς ήρωες, ο καθένας από τους οποίους διεκδικεί το μερίδιό του από στιγμές ηδονής, οδύνης, απόγνωσης ή πένθους. Από αυτούς, κάποιους τους στοιχειώνει η σκληρότητα και κάποιους άλλους ο φόβος τούς στέλνει στην κόλαση. Με δεδομένο ότι η αδράνεια είναι η παιδική χαρά του διαβόλου, η σιωπή απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις καταλήγει συνώνυμο της βίας, αφού για τον θύτη σημαίνει υποταγή και για το θύμα ανοχή. Όσον αφορά στην υπόθαλψη της πράξης από το περιβάλλον, παρατηρούμε ότι ενδυναμώνει τον θυμό του πατριού-θύτη και φέρνει στο παιδί-θύμα πόνο, ντροπή και απελπισία, ειδικά όταν αντιλαμβάνεται την ηθική αυτουργία της μητέρας του.

Ο συγγραφέας τοποθετεί τους ήρωές του σε μια νοητή θεατρική σκηνή με θεατή τον αναγνώστη. Αφηγείται την ιστορία του μπαίνοντας στη θέση τους και ταυτόχρονα τους σκηνοθετεί, αναδεικνύοντας τα συναισθήματά τους σαν να πρόκειται για πράξη θεατρική. Μας περιγράφει την αγωνία της δεκατριάχρονης Δανάης, η οποία κακοποιείται σεξουαλικά από τον πατριό της, αλλά και την οργή του αφηγητή για την «αναίσχυντη συμπεριφορά του θύτη». Μας δείχνει το κλείδωμα της ψυχής αυτού του παιδιού, τον τρόμο και την απόγνωσή του και μέμφεται την αδιαφορία της μάνας του, η οποία φροντίζει μόνο να εισπράττει ερωτική απόλαυση από τον άντρα της

Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, μέσα από την αφήγησή του, μας γνωστοποιεί όλα όσα δημιουργούν τη συνάρτηση για την διαιώνιση μιας άτυπης κοινωνικής σύμβασης μεταξύ του άντρα αφέντη και του πλάσματος-σκεύους –ηδονής, ανοχής και ψυχικών τραυμάτων– μεταφέροντας την τραγικότητα της ιστορίας του, με τέτοιο τρόπο ώστε ακόμα και οι πιο σκληρές εικόνες της αφήγησης να φτάνουν στον αναγνώστη χωρίς ίχνος προκλητικότητας.

Είναι φανερό ότι ο συγγραφέας με αυτή την προσπάθεια, υπέρ της ισονομίας και της ελευθερίας του ανθρώπου, κατάφερε να δώσει ουσιαστική φωνή σ’ εκείνους που δεν έχουν και καθυστερούν να δράσουν ενάντια στην επιβολή τής οποιασδήποτε κοινωνικής αδικίας  εκ μέρους των ηθικά χρεωκοπημένων ανθρώπων. Μας εξηγεί ότι η σιωπή δεν προσφέρει τη σωτηρία σε κανέναν. Αντίθετα, εντείνει την τραγικότητα μιας σκληρής ανάμνησης και την κρατάει για πάντα ζωντανή. Όσα χρόνια και να περάσουν, πάντα σε αυτήν θα συγκλίνουν οι ρίζες του φόβου και μιας ιδιότυπης ανησυχίας για την αποτρόπαιη πράξη, όπως και στην υποχρέωση αντίστασης απέναντι σε μια επαναπαυμένη ανδροκρατούμενη κοινωνία. Όμως, παράλληλα, αυτό σημαίνει ότι εφόσον η κοινωνία θα συντηρεί την ανοχή της απέναντι στην ανδρική υπεροχή θα εξαλείφεται η οποιαδήποτε πιθανή αμηχανία ενοχής από τη μεριά του θύτη. Τα θύματα θα αποδέχονται τη μοίρα τους, θα βυθίζονται στη θυματοποίηση και δεν θα γίνονται σημαντικά βήματα αντίδρασης. Πράγμα το οποίο θα οδηγεί στο αποτέλεσμα οι ελάχιστες ίσως φωνές διαμαρτυρίας να μην μπορούν να σηματοδοτήσουν ούτε μία ελπίδα για επιτυχή κατάληξη του αγώνα ενάντια στη βία

Εν κατακλείδι, το μυθιστόρημα Παράτα με μπορεί να θεωρηθεί μία κραυγή βοήθειας στο δύσκολο εγχείρημα ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία, που τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να βρίσκει τον δρόμο του

Κατερίνα Παναγιωτοπούλου






04/01/2022, 7:29 ΜΜ
«Κοινή μοίρα όσων οι γνώσεις προηγούνται της εποχής τους»

Γράφει ο Απόστολος Τριφύλλης // *

Υπατία
εκδόσεις 24 γράμματα


“Υπατία”: Δημήτρης Βαρβαρήγος, 24 γράμματα εκδόσεις

Στο έργο του με τίτλο «Υπατία» ο Δημήτρης Βαρβαρήγος τέθηκε ενώπιον της πρόκλησης να σκιαγραφήσει μια μεγάλη μορφή των ελληνικών γραμμάτων, τη νεοπλατωνική φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία. Και συνιστά πρόκληση αυτή η συγγραφική προσπάθεια για δυο λόγους. Αφενός μεν διότι τα πενιχρά ιστορικά δεδομένα που διαθέτουμε για την Υπατία υπονομεύουν τη συγγραφική προσπάθεια συλλογής και σύνθεσης των στοιχείων εκείνων σχετικά με τη ζωή και το έργο της που θα επιτρέψουν στον αναγνώστη να ανακαλύψει τη αλήθεια. Αφετέρου δε διότι ο συγγραφέας καλείται ν’ αναπλάσει μια σκοτεινή ιστορική περίοδο, η αναδίφηση της οποίας εξακολουθεί ν’ αποτελεί μια ανεπιθύμητη πνευματική ενασχόληση για όσους η θρησκευτική προκατάληψη εμποδίζει την κριτική επαφή με την ιστορική αλήθεια.

Καθοριστική για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτής της διπλής πρόκλησης στάθηκε η συνειδητή αποφυγή εκ μέρους του συγγραφέα λεπτομερών ιστορικών αναφορών σε πρόσωπα και γεγονότα με εξαντλητικές παραπομπές κι ανούσιες παρεκβάσεις, καθώς κάτι τέτοιο θ’ απέβαινε εις βάρος της μυθοπλαστικής δύναμης του έργου. Αφήνει λοιπόν την καθημερινότητα της Αλεξάνδρειας του 5ου αιώνα να λειτουργήσει ως αντανάκλαση των ευρύτερων ιστορικών αλλαγών που σηματοδοτούν τη σταδιακή διαμόρφωση του εκχριστιανισμένου imperium, αυτού που οι μεταγενέστεροι ιστορικοί θα ονόμαζαν βυζαντινό κράτος. Ο συγγραφέας τοποθετεί την Αλεξάνδρεια της Υπατίας στην αρχή του τέλους μιας ένδοξης πορείας. Η πολιτισμική κι εμπορική μητρόπολη της ανατολικής μεσογείου με την πρωτόγνωρη συσσώρευση γνώσεων και πλούτου που μαγνήτιζε εποίκους από κάθε άκρο τη Δύσης και της Ανατολής, βαδίζει αργά αλλά σταθερά στο μαρασμό και την καταστροφή.

Η πορεία αυτή καθίσταται νομοτελειακή από τη στιγμή που εκδηλώνεται η αδιάλλακτη έλλειψη ανοχής των χριστιανών έναντι δύο αξιών που απετέλεσαν τους στύλους του αλεξανδρινού θαύματος. Η πρώτη αξία που ενεργά αμφισβητείται είναι αυτή της πολυπολιτισμικότητας και της ανεξιθρησκίας. Η αρμονία που οι Πτολεμαίοι πέτυχαν από την ανενδοίαστη αποδοχή της φαραωνικής παράδοσης και την ελεύθερη συνδιαλλαγή ελληνικών και ιθαγενών δοξασιών θρυμματίζεται υπό το βάρος της μισαλλοδοξίας των χριστιανών. Η μισαλλοδοξία αυτή εκφράζεται με την καταστροφή εθνικών κέντρων λατρείας, όπως το Σεράπειο και κέντρων μάθησης, όπως το Μουσείο και η βιβλιοθήκη, αλλά και με την ηθική ή φυσική εξόντωση πληθυσμιακών ομάδων που εκφράζουν διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, όπως η εβραϊκή κοινότητα.

Η δεύτερη αξία που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι η ελευθερία της σκέψης. Η ελληνορωμαική Αλεξάνδρεια έλαμψε κατά κύριο λόγο επειδή ενθάρρυνε με κάθε τρόπο την ανάπτυξη της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Στην Αλεξάνδρεια όμως της Υπατίας η πίστη αντικαθιστά την έρευνα και η επιστήμη θεωρείται προσβολή προς τα θεία. Οποιαδήποτε επιστημονική έρευνα κατηγορείται συλλήβδην ως μαγγανεία και όσοι υπηρετούν επιστήμες ή απλώς το δικαίωμα τους να σκέφτονται ελεύθερα από αυθεντίες και δόγματα καταδιώκονται απηνώς από αδίστακτες ομάδες κρούσης. Η φιλοσοφία χαρακτηρίζεται ελληνιστική βλακεία, ενώ η δραματουργία περιφρονείται ως έκλυση των ηθών.

Ο συγγραφέας αποδίδει στην Αλεξάνδρεια της παρακμής διττό ρόλο. Από τη μια πλευρά τη μετατρέπει σ’ ένα κλοιό που διαρκώς περισφίγγει την Υπατία και δεν της αφήνει διέξοδο διαφυγής πλην της παραίτησης και του συμβιβασμού.

Η ανάμνηση των ένδοξων στιγμών του παρελθόντος πληγώνει το παρόν, γεμίζει την Υπατία με ανείπωτη μελαγχολία για την πόλη που πεθαίνει και τελικά αναδεικνύει την ηρωίδα σε θύμα των αμείλικτων νόμων της ιστορίας, ως ένα ακόμα παράδειγμα ανθρώπων που ακάμαντα υπερασπιζόταν τις ιδέες του σε μια εποχή που αρνιόταν στη φαντασία να κινηθεί ελεύθερα και ν’ ανελιχθεί στο χώρο των επιστημών και των τεχνών. Και είναι μεγάλος ο πειρασμός να παραλληλιστεί η πορεία της Υπατίας μ’ εκείνη του Σωκράτη ή του Τζιορντάνο Μπρούνο.

Από την άλλη πλευρά ο συγγραφέας αναδεικνύει την Αλεξάνδρεια σε δραματικό παράδειγμα αυτού που ονομάζουμε ιστορική αναγκαιότητα. Και στην προκειμένη περίπτωση ιστορική αναγκαιότητα αποτελούσε η αρμονική συνεργασία Κράτους Εκκλησίας, απαραίτητη για την εξυπηρέτηση μιας διπλής σκοπιμότητας. Αφενός μεν οι αυτοκράτορες χρειάζονταν τη βοήθεια της πνευματικής εξουσίας για τη διασφάλιση της ενότητας στο εσωτερικό του κράτους προκειμένου να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι επιδρομές των βαρβαρικών λαών, αφετέρου δε η εκκλησία χρειαζόταν τη βοήθεια της κοσμικής εξουσίας για να επιβάλλει το δόγμα της σε εθνικούς και αιρετικούς προκειμένου να ορθοτομηθεί ο λόγος της αλήθειας. Τίμημα αυτής της άτυπης συμφωνίας υπήρξε η πολιτιστική ρήξη με το παρελθόν και τις αξίες που αντιπροσώπευε.

Και αν παραπάνω περιγράφηκε η διεισδυτική προσέγγιση των ιστορικών συμφραζομένων με επίκεντρο την Υπατία και την Αλεξάνδρεια ως ένας άξονας επί του οποίου η συγγραφική πένα, ο έτερος άξονας που τέμνει δημιουργικά το πρώτο, δεν είναι άλλος από την απόδοση της Υπατίας ως μιας ακέραιας γυναικείας προσωπικότητας με φόντο την αντιπαράθεση της με το δογματισμό της εποχής της.

Ο συγγραφέας χωρίς να αναλωθεί σε θεωρητικές αναλύσεις ή ν’ ακυρώσει την αναγνωστική τέρψη παρασυρόμενος σε δύσβατους μαιάνδρους φιλοσοφικών ή επιστημονικών συστημάτων, πετυχαίνει ν’ αναδείξει μέσα από φανταστικούς διάλογους πραγματικών προσώπων τη βιοθεωρεία της Υπατίας και μέσα από μυθοπλαστικά επεισόδια μια στάση ζωής που διαχέεται σ’ όλες τις εκφάνσεις της από την αταλάντευτη αφοσίωση της Υπατίας στα ιδανικά και τα πιστεύω που πρέσβευε. Οι απόψεις της Υπατίας ενσωματώνονται αβίαστα στη διήγηση, χωρίς να θολώνουν την πλοκή.




Δημήτρης Βαρβαρήγος

Ωστόσο η Υπατία δεν παρουσιάζεται μονοδιάστατα ως ένας αυστηρά δομημένος άνθρωπος χωρίς αδυναμίες, αλλά παράλληλα και ως μια γυναίκα με πλούσιες αισθήσεις που ποθεί να ζήσει και να χαρεί τις ομορφιές της ζωής. Αυτή η λαχτάρα για τη ζωή βρίσκει διέξοδο στο πρόσωπο του χριστιανού έπαρχου Ορέστη, με τον οποίο αναπτύσσει στενή φιλία και πλατωνικό δεσμό, παρά τις υστερόβουλες μομφές του κλήρου που θεώρησαν τον έρωτα αυτό προσβλητικό, το πνεύμα της Υπατίας επικίνδυνο και την προσέγγιση του έπαρχου ως όχημα υποκίνησης εχθρικών ενεργειών.

Ως μια άλλη όμως Αντιγόνη, χωρίς ποτέ να πάψει ειλικρινά ν’ αγαπά τον Αίμωνα της, δεν υπέκυψε στις παρακλήσεις του έπαρχου να δείξει διάθεση διαλλακτικής υποχωρητικότητας και δεν θέλησε ν’ αποφύγει το τίμημα της συνεπούς τήρησης του ηθικού χρέους, τη θυσία του υπέρτατου αγαθού της ζωής της. Για την Υπατία θα ήταν πλάνη μια ζωή απογυμνωμένη από τα ιδανικά που γαλούχησαν το χαρακτήρα της. Γι’ αυτό και με θάρρος λέει στον Ορέστη.

«Τι αξία έχει ο χαμός μιας γυναίκας όταν είναι θέμα χρόνου το τέλος ενός πολιτισμού. Ξέρεις, πολλές φορές σκέφτομαι πως είμαι τυχερή που θα φύγω πρώτη και δεν θα δω τον αφανισμό αυτού του ένδοξου πνεύματος».

Σε αυτή την προδιαγεγραμμένη πορεία προς το θάνατο επιλέγει αφυώς να εστιάσει την προσοχή του ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, χωρίς περιττές συναισθηματικές εξάρσεις και μορφολογικά στολίδια. Η δύναμη της μοίρας της Υπατίας καθιστά μονόδρομο την απλότητα του ύφους, τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων και τη ρεαλιστική απόδοση των γεγονότων.

Ο λόγος γλαφυρός και παραστατικός υπηρετεί την κινηματογραφική πλοκή των επεισοδίων και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι και την τελευταία σελίδα.

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση αυτού του βιβλίου έχει κανείς την αίσθηση ότι αναμετρήθηκε με το μεγαλείο ενός ανθρώπου που φάνηκε μέσα από το μέγεθος της πίστης του. Και η προσφορά του Δημήτρη Βαρβαρήγου είναι ότι αποκαθιστά στην ελληνική βιβλιογραφία μια γυναίκα που αδικήθηκε όχι μόνο από την εποχή της, αλλά και από την ιστορία κι ενδυναμώνει την ιστορική αυτογνωσία του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, καλύπτοντας κενά της σχολικής εκπαίδευσης.

Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κλείσει αυτή η σύντομη αναφορά μου είναι το ακόλουθο απόσπασμα με την Υπατία να λέει: «κοινή μοίρα όσων οι γνώσεις προηγούνται της εποχής τους. Ποτέ σε καμιά περίοδο της ιστορίας, κανέναν επιστήμονα ή φιλόσοφο δεν αποδέχθηκαν η κοινή γνώμη και το κατεστημένο εύκολα. Δεν θα απογοητευθώ, ο χρόνος θα φέρει τη στιγμή που οι γνώσεις αυτές θα είναι χρήσιμες και αναγκαστικά θα χρησιμοποιηθούν ακόμη κι από αυτούς που κάποτε τις πολεμούσαν».

Και μπορεί οι εργασίες στην άλγεβρα και την τριγωνομετρία και κυρίως η μελέτη της για τις κωνικές τομές να ανακαλύφθηκαν εκ νέου και να αξιοποιήθηκαν από το κίνημα του διαφωτισμού, ωστόσο σήμερα σε μια εποχή που η θρησκευτική μισαλλοδοξία εξακολουθεί να θέτει εμπόδια στην ελευθερία της σκέψης και να τροφοδοτεί αδιέξοδες συγκρούσεις, η Υπατία, ως παράδειγμα θάρρους και ακεραιότητας και ως φορέας του μηνύματος ότι η γνώση αποτελεί τον ασφαλέστερο δρόμο προς την ελευθερία, παραμένει επίκαιρη όσο ποτέ. Και ο Δημήτρης Βαρβαρήγος μας χαρίζει ένα πολύτιμο εργαλείο για να την προσεγγίσουμε και να την ερμηνεύσουμε.

* Από τον Απόστολο Τριφύλλη, καθηγητή φιλόλογο στο πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου.