(απόσπασμα από μεταπτυχιακή-διπλωματική εργασία με τίτλο: «Εκπαιδευτική αξιοποίηση στο μυθιστόρημα Υπατία του Δημ.Βαρβαρήγου). Ξανθίππη Μπαλλή Καθηγήτρια Β/θμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκη.
Είναι αληθινό γεγονός ότι η ιστορία της χώρας μας γράφτηκε, γράφεται και στο μέλλον θα γράφεται από τους ιστορικούς, αλλά ο πολύς κόσμος, δηλαδή το ευρύ κοινό, συχνά δεν μπορεί εύκολα να τη μάθει και να την κατανοήσει από τις πραγματείες των ιστορικών, όπου καταγράφονται γεγονότα, χρονολογίες κ.ά. Εδώ ακριβώς παίζει σημαντικότατο ρόλο η λογοτεχνία, η οποία δίνει το ιστορικό γεγονός σε μια μυθιστοριοποιημένη μορφή, με την οποία έντυσαν τα παρελθόντα γεγονότα ικανοί λογοτέχνες .
Από τη θέση αυτή αντιλαμβανόμαστε ότι το ιστορικό μυθιστόρημα διευκολύνει την πρόσβαση των αναγνωστών του στην ιστορία. Συνεπώς δεν τέρπει απλώς, αλλά διδάσκει τους αναγνώστες του. Έτσι και στο μυθιστόρημα «Υπατία» του Δ. Βαρβαρήγου σημαντική αξία έχει ο διδακτικός ρόλος του. Βέβαια, η διδακτική λειτουργία ενός διδακτικού μυθιστορήματος προϋποθέτει και την ύπαρξη της ιστορικής αλήθειας, η οποία βέβαια προϋπάρχει ανεξάρτητα από τις καταγραφές της ιστορίας. Στην πραγματικότητα το κάθε ιστορικό μυθιστόρημα, όπως και εδώ το μυθιστόρημα Υπατία, εκτός από ορισμένες πληροφορίες που μας παρέχει για το παρελθόν, εκπαιδεύει και διαπαιδαγωγεί τους αποδέκτες του. Για παράδειγμα, ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα που θέλει να μεταδώσει και πάνω σε αυτό να εκπαιδεύσει τις επόμενες γενιές είναι ότι η ανθρωπιά είναι ανώτερη από κάθε θρησκεία στην οποία όταν η πίστη έχει φανατισμό, δεν είναι δυνατόν να ενώσει τους ανθρώπους. Στο ίδιο μυθιστόρημα ο συγγραφέας φαίνεται να αξιολογεί τους παιδευτικούς σκοπούς που συνίστανται στην αλώβητη κληρονομιά του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, στην ανάδειξη της αρετολογίας του, στο σωστό προσδιορισμό του Χριστιανισμού ως πανανθρώπινης θρησκείας.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα είναι παιδευτικό μυθιστόρημα, ειδικότερα όταν τα γεγονότα εξελίσσονται με χρονολογική τάξη και τα πρόσωπα διαμορφώνονται σιγά-σιγά. Αυτή η μορφή γραμμικής χρονικότητας επιφέρει και τη γραμμική σχέση αιτίου και αιτιατού. Έτσι, η χρονική αυτή διάταξη συμβάλλει στη διδασκαλία των ιστορικών πληροφοριών. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα Υπατία ο συγγραφέας ακολουθεί διαχρονική διάταξη ως προς τα πρόσωπα και τα γεγονότα, αρχίζοντας το μυθιστόρημα με το αίτιο δηλαδή τον ήρωα ο οποίος οδήγησε τα πράγματα στο θάνατο της ηρωίδας .
Ο διδακτικός στόχος στο ιστορικό μυθιστόρημα επιτυγχάνεται μέσα από τον τρόπο περιγραφής των γεγονότων, γεγονός που επιφέρει την καλύτερη επικοινωνία ανάμεσα στο συγγραφέα και στο αναγνωστικό κοινό. Η επικοινωνία αυτή βασίζεται στην δημιουργία εμπειριών από τον συγγραφέα, ώστε να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Για παράδειγμα, αναφερόμενος στην προσωπικότητα του ήρωα Ορέστη κάνει λόγο για στοιχεία του χαρακτήρα του και καταλήγει σε μια αποδεκτή παιδευτική εμπειρία: «Έξυπνος άνθρωπος ο Ορέστης, κατάφερνε με τον έντεχνο λόγο του να ξεφεύγει από τα δύσκολα, να παρασύρει και να σκορπίζει αισιοδοξία στο πλήθος. Το ίδιο κατάφερε και τώρα: τους έπεισε πως η νουθεσία δεν βγαίνει πάντα μέσα από την τιμωρία αλλά και από τη συγχώρεση …» . Πρόκειται για μια θετική εμπειρία, η οποία διαπαιδαγωγεί τον αναγνώστη προς το καλύτερο, καθώς διδάσκει ότι η τιμωρία δεν είναι πάντα το καλύτερο παιδαγωγικό μέτρο. Εξάλλου, ο καλός άρχοντας και ο ικανός ρήτορας θα πρέπει με το λόγο, που χαρακτηρίζει πεπαιδευμένο και ευφυή άνθρωπο, να κερδίζει τους πολίτες και όχι διά της βίας. Η βία είναι συνήθως γνώρισμα του τυράννου μονάρχη και όχι του σοφού άρχοντα . Η εμπειρία αυτή όπως και άλλες επιπρόσθετες που μεταδίδει ο συγγραφέας ενδυναμώνουν την πρωτοβουλία και δημιουργούν σκοπούς, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν και στο μέλλον ατομικά τον αναγνώστη να ξεπερνά τις δυσκολίες στην προσωπική και κοινωνική του ζωή. Συγκεκριμένα στην περίπτωση που ο αναγνώστης είναι μαθητής η παιδευτική σημασία και αξία της εμπειρίας έχει ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα.
Αν συνοψίσουμε όλες τις δραστηριότητες και εμπειρίες που πηγάζουν από το συγκεκριμένο ιστορικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό περιβάλλον της εποχής, θα διαπιστώσουμε μια δυναμική αλληλεπίδραση από το παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Η επισήμανση αυτή καθιστά τη λογοτεχνία, και ειδικότερα το ιστορικό μυθιστόρημα ως μια διαδικασία ενεργής μάθησης που θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση μιας χώρας. Θα ήταν δυνατόν να θεωρήσουμε το ιστορικό μυθιστόρημα ως ένα τρόπο σκέψης που συνδέεται με τη μάθηση, αρκεί να θυμηθούμε τον ισχυρισμό του John Dewey ότι: «η σκέψη είναι μέθοδος της ευφυούς μάθησης» .
Από τα παραπάνω θεωρείται ότι είναι ηθική η ευθύνη του συγγραφέα για τις παιδευτικές εμπειρίες που ο ίδιος έχει να μεταδώσει στους αναγνώστες του με τη βοήθεια του διαλόγου και τη χρήση της γλώσσας ως μέσου επικοινωνίας. Σημαντικός επίσης, είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει το ιστορικό μυθιστόρημα στη παιδεία μιας χώρας, καθώς αυτή αποτελεί κοινωνική διαδικασία.
(απόσπασμα από μεταπτυχιακή-διπλωματική εργασία με τίτλο: «Εκπαιδευτική αξιοποίηση στο μυθιστόρημα Υπατία του Δημ.Βαρβαρήγου).
Ξανθίππη Μπαλλή
Καθηγήτρια Β/θμιας Εκπαίδευσης
Θεσσαλονίκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου