Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΡΟΥΚ
Μια συνέντευξη που μου είχε δώσει η Κατερίνα το 2016 και προβλήθηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Diastixo.https://diastixo.gr/…/5326-katerina-aggelaki-rouk-sunenteuk…


Αντίο Κατερίνα, καλή μου/μας φίλη. Εκτός από την σπουδαία ποίηση σου που ανοίγει δρόμους και θα τους ακολουθούμε, άφησες μια διδαχή, πως ένας φτασμένος λογοτέχνης να έχει απλότητα κι ανοιχτά, πνεύμα και ψυχή για να μην είναι σνομπ.
«Στη ρίζα του ποιήματος είναι μια πληγή, το ποίημα είναι η ουλή»…

Οκτώβρης, στις παρυφές του Λυκαβηττού, χτυπάω το κουδούνι που γράφει Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ. Με καλοδέχτηκε μπροστά στην ανοιχτή πόρτα, με δέχτηκε με το γνωστό χαρούμενο χαμόγελό της. Καθίσαμε στο ολόφωτο γραφείο της -όχι μόνο λόγω αναμένων λαμπτήρων- αλλά από το δυνατό φως που η ίδια ως πνευματική οντότητα εξέπεμπε μέσω της αυθεντικής ευαισθησίας της που διακατεχόταν ο προσηνής χαρακτήρας της. Η επίγνωση ότι συνομιλώ με έναν μύθο μεγάλωνε την προσήλωση μου στο λόγο της.

Κατερίνα, θα ξεκινήσω με μια βουτιά στα βαθιά, τι είναι ποίηση και τι σημαίνει για εσένα;
Τα πάντα… μια ζωή. Δεν θυμάμαι ποτέ κάποια περίοδο στη ζωή μου που να μην έγραφα. Το πρώτο μου ποίημα «Μοναξιά», εκδόθηκε στον Γουδέλη, «Καινούρια Εποχή», με συστατική επιστολή του Καζαντζάκη που ανέφερε: «Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ».

«ΜΟΝΑΞΙΑ»:
Αν ενώσεις το βροχόνερο με το δάκρυ σου
το γέλιο σου με τον ήλιο
το σίφουνα, τον αγέρα με την ξεσηκωμένη αγανάκτησή σου.

Αν κλάψεις για τα παιδάκια με τις ρόδινες ανταύγειες
του δειλινού στο πρόσωπο, που πλαγιάζουν
με τα χεριά αδειανά, με τα πόδια γυμνά
θα βρεις τη μοναξιά σου.

Αν σκύψεις στους συνανθρώπους σου
μες στα αδιάφορα μάτια τους θα 'ναι γραμμένη
απελπιστική, ολοκληρωτική η μοναξιά σου.

Κι αν πάλι τους δείξεις το δρόμο της δύναμης
και τους ξεφωνίσεις να πιστέψουν μόνο τον εαυτό τους
θα τους δώσεις μια πίκρα παραπάνω
γιατί δε θα το μπορούν, θα 'ναι βαρύ γι' αυτούς
και θα 'ναι πάλι η μοναξιά σου.

Αν φωνάξεις την αγάπη σου
θα 'ρθει πίσω άδεια, κούφια, η ίδια σου η φωνή
γιατί δεν είχε το κουράγιο να περάσει όλες
τις σφαλισμένες πόρτες, όλα τα κουρασμένα βήματα
όλους τους λασπωμένους δρόμους.
Θα γυρίσει πίσω η φωνή που την έστειλες τρεμάμενη
λαχταριστή, με άλλα λόγια που δεν την είχες προστάξει εσύ
τα λόγια της μοναξιάς σου.

Θεέ μου, τι θα γίνουμε;
Πώς θα πορευτούμε;
Πώς θα πιστέψουμε; Πώς θα ξεγελαστούμε;
Μ' αυτή την αλλόκοτη φυγή των πραγμάτων
των ψυχών από δίπλα μας;

Ένας δρόμος υπάρχει, ένας τρόπος.
Μια θα 'ναι η Νίκη:
αν πιστέψουμε, αν γίνουμε, αν πορευτούμε.
Μόνοι μας.

Φθινόπωρο 1956

Σε πιο βαθμό το γράψιμο έχει καθορίσει τη ζωή σου;
Αν το αναλύσεις ψυχολογικά είναι το αντίβαρο για την αναπηρία μου, από έξι ετών το 1945… είχα όμως τέλειους γονείς και σύζυγο που στήριξαν με την αγάπη τους.
Αν είχα γεννηθεί ένα χρόνο μετά, ο Φλέμινγκ θα είχε εφεύρει την πενικιλίνη και θα είχα σωθεί. Αν όμως το είχαν καθυστερήσει, οι γονείς μου θα είχαν γλιτώσει. (γελάει).

Τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις στη ζωή σου εκτός από το να γράφεις ποίηση;
Δεν ξέρω… δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Νομίζω τίποτα άλλο. Είμαι εξαρτημένη από την ποίηση. Όταν για κάποιους λόγους σταματάω να γράφω, ένα κενό με γεμίζει ώσπου έρχεται το ποίημα σαν γιατρικό να με κάνει καλά. Τώρα που μεγάλωσα και η ποίηση δεν με εμπιστεύεται τόσο συχνά, αισθάνομαι ένα κενό μέσα μου που κάπου πιστεύω ότι θα γεννήσει μια άλλη σειρά, ενός άλλου είδους ποίησης.

Ο πόνος είναι το ίδιο δημιουργικός συντελεστής στην ποίηση όσο και στον έρωτα;
Ναι, ο ψυχικός κόσμος, άμα είσαι καλά γιατί να γράφεις ποιήματα… και στον έρωτα μπορεί να είσαι ευτυχισμένη και να γράψεις κάτι, αλλά δεν έχει νόημα. Ο πόνος του χωρισμού, η ανασφάλεια… οι πηγές της ποίησης πάντως είναι ο πόνος, η έλλειψη.

Ένα ποίημα μπορεί να επηρεάσει τη σκέψη ή την ιδεολογία κάποιου αναγνώστη;
Δεν θέλω να μιλάω για μένα, αλλά σαν εμπειρία λέω πως μου έχει κάνει εντύπωση, άνθρωποι να με σταματάνε στο δρόμο και να μου λένε: «μου αρέσουν τα ποιήματα σας». Το χαίρομαι και είναι σημαντικό… οι άνθρωποι διαβάζουν ποίηση και χαίρομαι που κάποιοι ταυτίζονται με τη ψυχή μου. Αν αυτή η στιγμιαία χαρά μπορεί να τον οδηγήσει στη δημιουργία, στην ποίηση, αυτό είναι κάτι που δεν εξαρτάται μάλλον ούτε από τον εμπνευστή ούτε από το θαυμαστή, αλλά απ’ τη ζωή που δεν ξέρεις τι σου επιφυλάσσει.


Ευαισθησία, γνώση, αφοσίωση είναι στοιχεία απαραίτητα στον ποιητή ή απλά η έφεση στο γράψιμο είναι αρκετή;
Βασικά είναι έφεση… υπάρχει αυτό που λέγεται ταλέντο, νομίζω οι συνθήκες της ζωής είναι αυτές που βρίσκει σαν όπλο αντίδρασης. Η ρίζα του ποιήματος είναι η πληγή και το ποίημα είναι η ουλή.

Ζουν οι ποιητές στα σύννεφα στην εποχή μας;
Όχι πλέον δεν ξέρω… μόνο αν έχουν λεφτά και ζουν σε ρετιρέ (γελάει)

Η δημιουργία χρειάζεται μοναχικότητα, υπάρχουν φορές που αυτή η απομόνωση σε κουράζει;
Δεν έχω καμία απομόνωση… είμαι πολύ κοινωνικό άτομο… μόνο όταν γράφω λέω απομονώνομαι… και βέβαια δεν ξέρω πότε έρχεται αυτή η απομόνωση… γράφω με προσοχή, όσο το δυνατόν πιο ώριμα, με λιγότερο κόπο στις διορθώσεις.

Γνωρίζεις τέσσερις γλώσσες, το επάγγελμά σου είναι μεταφράστρια, πιστεύεις πως η ελληνική γλώσσα έχει περισσότερο συναίσθημα από τις άλλες;
Έχει γιατί είναι δικιά μου. Τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει τη δυναμική της μητρικής γλώσσας και ειδικά στην ποίηση. Έχω μεταφράσει γαλλικά, αγγλικά και ρώσικα ποιήματα… (σκέφτεται), μα τον πλούτο της ελληνικής, καμία δεν μπορεί να αντικαταστήσει τουλάχιστον όσο αφορά την ποίηση.
Η ποίηση και η γλώσσα είναι σαν την κυρία με το σκυλάκι… το σκυλάκι είναι η ποίηση και είναι πολύ κακομαθημένο, κάνει ότι θέλει.


Έχεις πλούσιο μεταφραστικό έργο, Πούσκιν, Μαγιακόφσκι, Αχμάτοβα, Ντύλαν Τόμας, Σαίπηρ… μίλησε μας γι’ αυτή τη σχέση σου με τη ξένη λογοτεχνία;
Λάτρευα τους Ρώσους ποιητές… έχει φοβερή γοητεία η ρωσική γλώσσα. Λάτρευα τη ρώσικη γλώσσα γιατί είναι η πρώτη γλώσσα που μίλησα, αφού η νταντά μου ήταν ρωσίδα και ο πατέρας μου ήθελε να μάθω ρώσικα. Ο ίδιος μιλούσε επτά γλώσσες.
Άλλωστε η ρώσικη γλώσσα είναι αδελφή της ελληνικής, αρχίζοντας από την ορθοδοξία και το αλφάβητο που είναι ελληνικό κατά ογδόντα τα εκατό, όπως και η ψυχολογία που ενώ δεν έχω ζήσει στη Ρωσία μου ήταν πιο εύκολο να μεταφράσω ρώσους συγγραφείς και ποιητές, γιατί έχουμε την ίδια ψυχική αντιμετώπιση της ζωής.

Μετά από κάθε κυκλοφορία κάποιου βιβλίου σου πως αισθάνεσαι;
Τίποτα, είναι περίεργο, βέβαια νιώθω χαρά, απλά μια χαρά δεν αλλάζει κάτι μέσα μου

Στίχους για τραγούδια γράφετε;
Όχι δεν μου βγήκε.

Τι ρόλο έπαιξαν στη Ζωή σου, το χρήμα, η πολιτική, η μοναξιά, το πάθος;
Απαντώ με μια ερώτηση: Τι σχέση έχουν το χρήμα και η πολιτική με τη μοναξιά και το πάθος. Είναι σα να ρωτάς, τι σχέση έχουν τα αιλουροειδή με τα πτηνά (γελάει).

Πιστεύεις στους ανθρώπους, στη φιλία, στον έρωτα, στην αγάπη;
Ναι πάρα πολύ, στη φιλία… είναι το σημαντικότερο… και η αγάπη, αυτή η καχυποψία που υπάρχει με καταθλίβει… αγαπώ τους φίλους μου, αλλά με φοβίζουν οι άνθρωποι που κάνουν φιλία για κάποιο σκοπό… με πονάει αυτό… Αν θέλεις κάτι ζήτα το στα ίσια.

Ποιο το νόημα της ζωής;
Βάζεις δύσκολα (γελάει)… είναι να ζεις όσο πιο κοντά στην ουσία μπορείς; Αν νομίζεις ότι είναι ο καταναλωτισμός την έχεις βάψει. Το νόημα της ζωής είναι η υπεραξία της ίδιας της ζωής που εξαρτάται από σένα αν σε εμπνεύσει ή όχι.

Το πολιτικό σου όραμα μέσα από τη σχέση σου με την ποίηση επιτεύχθηκε;
Δεν είχα ποτέ όραμα… δεν ήμουν αδιάφορη ποτέ με την πολιτική… ήμουν πάντα αριστερή, όχι όμως κομματικά, αλλά ιδεολογικά.


Είναι προτιμότερο να δείχνει κανείς ευτυχισμένος ακόμη κι όταν δεν είναι;
Όχι! Ένα πράγμα ποτέ δεν έκανα στη ζωή μου. Υποκρισία και τώρα αρχίζω στα γεράματα να την ακολουθώ. Εγώ που λάτρευα τους ανθρώπους, τώρα τους βαριέμαι… χασμουριέμαι από μέσα μου και λυπάμαι… (σκέπτεται) επίσης τους χρειάζομαι για να επιβιώσω.

Πόσο σε συγκινούν οι μνήμες;
Δυστυχώς δεν έχω… είναι ένα από τα πράγματα που υποφέρω, δεν έχω μνήμη και από την άλλη η αμνησία είναι ευλογία μεταμφιεσμένη… και παρ’ όλη την αμνησία από γεγονότα και πράγματα που δεν θυμάμαι ονόματα και χρονολογίες, έχει μείνει μια γεύση, μια οσμή που ίσως αντιπροσωπεύει την ουσία αυτών που ξέχασα.

Ποιες στιγμές σου λείπουν από το παρελθόν;
Μου λείπουν πρόσωπα, με τον άντρα μου… αλλά αυτή είναι άλλη μια ιστορία…
Άλλη μια ιστορία που έχω, είναι που δε θυμάμαι την επόμενη μέρα τα όνειρα μου. Μόνο γεύση νιώθω, γλύκα ή πίκρα.
Δεν θέλω τίποτα… ζω μια κατάσταση… η επίγνωση του γήρατος είναι μια κατάσταση πανικού.

Ευχαριστώ πολύ Κατερίνα, ήταν ακόμη μια όμορφη εμπειρία η κουβέντα μας, γεμάτη από το πλούσιο πνεύμα σου και το εκλεπτυσμένο χιούμορ σου.
Χιούμορ… σαράντα τρία χρόνια έζησα με εγγλέζο, τον Ρόντευ Ρουκ. (γελάει)

Ένα ποίημα από τη συλλογή «Των αντιθέτων διάλογοι και με τον ανήλεο χρόνο»
Χωρίζω, αφού είναι ένα ψέμα πια στη ζωή μου
η ύπαρξη του μέλλοντος.
Από το μέλλον χωρίζω.
Ξέρω τα πάντα κάτω απ’ την τεράστια σκιά του θα ζω,
μ’ αυτό το ΘΑ που αναβοσβήνει σταθερά
παίζοντας με την ελπίδα.
Όμως συγκεντρώνομαι πια στο ΤΩΡΑ.
Οι στιγμές, οι ώρες, οι μέρες,
κυλάνε στο παρόν.
Και ξαφνικά κάτι σαν γέλιο
ακούγεται μέσα μου:
Ούτε μιαν ανάσα δεν παίρνεις
–λέει μια φωνή–
χωρίς να στηρίζεσαι στην αοριστία του μέλλοντος.
Τότε, λέω, ο χωρισμός αναβάλλεται. Για πάντα.


Βιογραφικά στοιχεία
Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ γεννήθηκε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1939. Γονείς της οι Γιάννης Αγγελάκης και Ελένη Σταμάτη. Είναι πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, που διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον πατέρα της. Μόλις στα 17 της χρόνια δημοσιεύει στο περιοδικό Καινούργια εποχή το ποιήμα της «Μοναξιά» μετά από παρότρυνση του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος έστειλε γράμμα στον Γιάννη Γουδέλη, τον διευθυντή της Καινούργιας εποχής, γράφοντας:
«Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!».
Από τότε άνοιξε ο δρόμος για την ενασχόληση της με την ποίηση και τη μετάφραση. Όπως αναφέρει και η ίδια ήταν μεγάλη η είσοδος της στην ποίηση. Άρθρα για την ποίηση και την μετάφραση της ποίησης έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες. Το έργο της έχει μεταφραστεί σε περισσότερες των δέκα γλωσσών και ποιήματα της εμπεριέχονται σε λογοτεχνικές ανθολογίες. Αρχή και τέλος για εκείνη η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Σπούδασε ξένες γλώσσες στην Αθήνα, τη Γαλλία και την Ελβετία. Είναι διπλωματούχος μεταφράστρια-διερμηνέας. Έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, Αλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν, Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόβσκι, Ουίλλιαμ Σαίξπηρ κ.ά. Η ποίησή της διακρίνεται από μια έντονη καταφυγή σε φανταστικές χώρες.
Η Κατερίνα Αγγελάκη – Ρούκ έχει τιμηθεί με το Α΄ Βραβείο Ποίησης της πόλης της Γενεύης (1962), με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1985), με το βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2000) και με το Αριστείο υπουργείου Πολιτισμού της Μακεδονικής Εταιρείας Κιλκίς (2008).Έργα της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες. Έχει δώσει διαλέξεις και έχει απαγγείλει ποιήματά της σε Πανεπιστήμια της Αμερικής και του Καναδά (Harvard, Cornell, Daztmouth, N.Y. State, Princeton, Columbia κ.α.)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου