Ιδανικό αόριστο

ποίηση 

Ευχαριστώ τον Γρηγόρης Τεχλεμετζής για την εμπεριστατωμένη άποψη του 

και το περιοδικό Staxtes για τη φιλοξενία.

«Μνήμη-έρωτας-σιωπή»

Έμπειρος πεζογράφος ο Δημήτρης Βαρβαρήγος, μας καταθέτει μια ποιητική συλλογή στην οποία κατά ιδιότυπο τρόπο ισορροπούν παρελθόν και παρόν.

Θέματά του, ο έρωτας, η μνήμη, ο βασανιστικός χρόνος και αυτά που έγιναν και δεν αλλάζουν, αλλά ούτε μπορούν να επανέλθουν («ανώφελη αναγγελία/ περασμένων συμβάντων», «Άλλη εποχή…», σ.12), («με λόγια επάνω σε χάρτινο τραπεζομάντηλο/ γράφτηκαν υποσχέσεις/ […]/ μέχρι να φτάσει κοντά του», «Χρέος ανυπεράσπιστο…», σ.11).

Άσβηστος είναι ο έρωτας, συγκλονιστικός, μαγευτικός, αλλά και αβέβαιος και εύθραυστος, μέσα στην ιδανική αοριστία του. Είναι τα παιχνίδια της μνήμης που βασανίζουν, αλλά το παρόν όλα τα παλιώνει («τι παράξενο/ πόσο γρήγορα παλιώσανε όλα/ σαν να μην υπήρξαν ζωές», «Πράσινος τοίχος…», σ.7). Συχνά μοιάζει να ανακυκλώνει τα βιώματά του, όμως έχοντας γνώση της φθοράς του χρόνου και της καταστάσεως του παρόντος, χωρίς να ζητάει επιστροφή, παρά μόνο ευχαρίστηση από τη μνήμη και λύτρωση, διαμέσου της ποιητικής εξωτερίκευσης. Η γλυκόπικρη απώλεια συνδέεται με τη συνειδητοποίηση του ανεπίστρεπτου και με τη νοσταλγική ευχαρίστηση («η ζάχαρη έσταζε κόκκους δηλητήριο στην κουζίνα», ό.π. σ.17). Το παρελθόν παλεύει με το παρόν, οι θετικές αναμνήσεις με τις αρνητικές και τους τσακωμούς. Το ποιητικό υποκείμενο ζει με τα περασμένα, αλλά είναι διχασμένο, παρ’ όλο που αρέσκεται με νοσταλγία σε αυτήν την κατάσταση, γιατί η απουσία και η μοναξιά είναι σκληρές:

μια τρίχα από τα μαλλιά της

βρέθηκε στα ρούχα του

μικρό φυλαχτό

να κρατήσει τα κομμάτια ενωμένα

της οδυνηρής σιωπής

[…]

ευτυχώς υπάρχουν τα σκοτάδια

να διατηρούνται οι μνήμες νωπές

απάντηση ψάχνοντας αν

υπήρξε ποτέ αγάπη

όταν μέσα της κρυβόταν τόσο μίσος

κι έπειτα ήρθαν κι άλλα λόγια

«καταραμένη εκείνη η μέρα»

«πόσα χρόνια έχασα μαζί σου»

(«Επίμονη απουσία…», σ.38)

Και μένουνε ίχνη, «λόγια που δεν ειπώθηκαν», «ξέφτια αισθήσεις», «ανοιχτές πληγές» (σ.45), «αδιάντροπα λόγια», ψεύδη που αιωρούνται, ο αέρας που ψύχρανε (σ.46), κουβέντες που «θαμπώσανε το τζάμι», «άκαμπτες μνήμες [που] σκεπάσανε τη λήθη» (σ.47)∙ γιατί πέρασε η σκουπιδιάρα και προσπάθησε να «κλειδώσ[ει]/ […]/ όνειρα, ξενύχτια, ιδρώτες/ ό,τι απόμεινε ανέπαφο/ από δάκρυα» (σ.49). Τώρα πια υπάρχουν «βαθιά ακρωτηριασμένες στιγμές» και «η νύχτα [που] μόνο έλιωνε/ όσα όνειρα ακόμη είχαν απομείνει» (σ.50).

Η σιωπή επαναλαμβάνεται εκκωφαντική. Είναι η στάση του μπροστά στα περασμένα -τα οποία επανέρχονται και τον συγκλονίζουν-, στην ερωτική ματαίωση, στο περιβάλλον που δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τα θέλω του, στην ανάμνηση νοσταλγικών συμβάντων των οποίων βιώνει την απώλεια, αλλά του αφήνουν τη γλυκιά γεύση του παρελθόντος, γιατί αποτελείται από τις μνήμες του, για πράγματα τα οποία έχουν παρέλθει, όμως συνιστούν κομμάτια του εαυτού του και της ζωής του, που τον επηρεάζουν και τον καθορίζουν («γιατί καμία φωνή δεν υπάρχει/ μόνο σιωπή/ μόνο απουσία εσκεμμένη», «Δανεικός φόβος…», σ.29), («επιστρέφω στη σιωπή/ είναι πιο ενδιαφέρουσα/ απελπισμένα προσελκύει όνειρα», «Επιστροφή…», σ.22). Η ποίηση τού δίνει τη δυνατότητα να μιλήσει, να τα βγάλει από μέσα του, με το «ιδανικό αόριστό» της, ανακυκλώνοντάς τα στη μνήμη του βασανιστικά και αφήνοντας ανοιχτά ερωτήματα.

Λυρικά τα ποιήματα, όμως με έναν ιδιότυπο τρόπο, γιατί το ποιητικό υποκείμενο λυπάται και ευχαριστιέται ταυτοχρόνως. Ζει σε μεγάλο βαθμό με τις αναμνήσεις του, που του δίνουν νόημα και δύναμη να συνεχίσει.

Κάποιες φορές διαβάζουμε όμορφους μεταφορικούς στίχους που η μόνη συνοχή τους είναι η γενικότερη συναισθηματική κατάσταση, η φθορά και το ανικανοποίητο («Μονόλογοι…», σ.26), («μόνος διάβηκε τον δρόμο/ η σκέψη μάτωσε στην προσμονή/ αύριο, ψέλλισε/ ένας μαύρος σκύλος τον άκουσε και/ ακολούθησε/ πεινάς; ρώτησε/ κούνησε την ουρά του/ ήθελε παρέα», «Λευκή θεά…», σ.28).

Ανακεφαλαιώνοντας, μνήμη-έρωτας-σιωπή είναι οι βασικοί άξονες του βιβλίου του Βαρβαρήγου, ισορροπώντας ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν, έχοντας την αίσθηση των ανεπίστρεπτων στιγμών.

*