https://vivlio-life.gr/%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%ae%cf%84%cf%81%ce%b7%cf%82-%ce%b2%ce%b1%cf%81%ce%b2%ce%b1%cf%81%ce%ae%ce%b3%ce%bf%cf%82-%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd/

Δημήτρης Βαρβαρήγος 

συγγραφέας του βιβλίου 

«Πίστη και Περηφάνια» 

Εκδόσεις «24 γράμματα»

Ένα άτυπο χαρτί γενεαλογικού δέντρου που έπεσε τυχαία στα χέρια του ήταν αρκετό για να κεντρίσει το συγγραφικό ενδιαφέρον του Δημήτρη Βαρβαρήγου. Το αποτέλεσμα βρίσκεται στις σελίδες ενός βιβλίου στο οποίο οι λέξεις πίστη και περηφάνια βαδίζουν πλάι στους πρωταγωνιστές της ιστορίας του. «Κάθε τι αληθινό πάντα μου κεντρίζει το ενδιαφέρον», λέει στο Vivlio-life ο συγγραφέας, εξηγώντας πως πρόκειται «για την καταγραφή μιας τρυφερής αληθινής πέρα ως πέρα ιστορίας που καταφέρνει ένα ταξίδι μέχρι τα βάθη της ψυχής». Αφηγήτρια της ιστορίας η βασική πρωταγωνίστριά της: Η Ζωή – Μαρία Μοντανάρι, ένα κορίτσι γεννημένο μ’ ένα φιλί κι ένα τραγούδι, που θα μπορούσε να είναι και το κορίτσι του εξωφύλλου.

Τον τίτλο του βιβλίου σας συνθέτουν δυο σημαντικές λέξεις της ελληνικής γλώσσας: πίστη και περηφάνια. Είναι και οι λέξεις που θα καθορίσουν τη ζωή των πρωταγωνιστών σας;
Όλων των χαρακτήρων οι συμπεριφορές και οι πράξεις -μα κυρίως της αφηγήτριας, που είναι και η βασική ηρωίδα του βιβλίου- είναι δομημένες επάνω σε αυτές τις δύο σημαντικές αρετές, την Πίστη και Περηφάνια. Κάθε τους δράση, κάθε τους συναισθηματικό μοίρασμα ήταν προσφορά στον άλλον. Η πρώτη παιδία που πήραν από την οικογένεια τους ήταν να μην ανάγονται οι πράξεις τους από ταπεινά κίνητρα. Να ανυψώνουν τη ζωή και τις ουσιαστικές αξίες της, εκεί που όλα συναντιόνται αδόλως και δεν έχουν όνομα, ούτε ιδιοτελή συμφέροντα. Έμαθαν από τη ζωή τους την ίδια πως το ταπεινότερο αξίζει όσο και το σπουδαιότερο. Γιατί είναι κι αυτή η αλήθεια που κάνει ό,τι θέλει χωρίς να χρειάζεται θεούς· για εκείνους που εξουσιάζουν τη ζωή και νικούν το θάνατο, με Πίστη και Περηφάνια.

«Ζωή – Μαρία Μοντανάρι. Ένα κορίτσι γεννημένο μ’ ένα φιλί κι ένα τραγούδι, ήρθε στο φως να συμπληρώσει την ύπαρξή της με τη σάρκα του γένους της, στις ρίζες του μέλλοντός της». Έτσι μας συστήνετε την βασική ηρωίδα σας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Μιλήστε μας γι’ αυτήν.
Πάντα υπάρχει ο ένας μέσα στους πολλούς που έχει την τύχη ή την ατυχία στη ζωή του να σηκώσει και το φορτίο των άλλων. Πράγματι, η Ζωή-Μαρία Μοντανάρι, -η αφηγήτρια- με Ναπολιτάνικες ρίζες, γεννήθηκε με ένα φιλί κι ένα τραγούδι σε μια οικογένεια που είχε για αρχή της, πίστη στην ισότητα, κάτι που έμαθε και συνέχισε να υποστηρίζει σε όλο της τον βίο. Έζησε σε μια εποχή γεμάτη ανατροπές και δοκιμασίες με τα ακραία περιστατικά του μεγάλου πολέμου της απελευθέρωσης και του εμφυλίου. Για να ξεπεράσει τα δύσκολα της ζωής -εκεί που δοκιμάζονται οι αντοχές και οι αισθήσεις-, έκλεισε βαθιά στην καρδιά της την μεγαλύτερη δύναμη που ξεπερνάει κάθε δοκιμασία και καταστέλλει κάθε εμπόδιο. Την αγάπη. Δύναμη που αντλήθηκε από τα βάθη της ελεύθερης ψυχής της και την πρόσφερε με ανιδιοτέλεια σε κάθε έναν που την είχε ανάγκη.

Αληθινά γεγονότα, οικογενειακές στιγμές, όνειρα συναισθήματα και αναμνήσεις μιας γυναίκας που έζησε πολλά και αποφάσισε να ανοίξει την καρδιά της λίγο πριν πεθάνει. Από ποιον καταγράφηκαν όλα αυτά και πώς έφθασαν σ’ εσάς;
Είναι η καταγραφή μιας τρυφερής αληθινής πέρα ως πέρα ιστορίας που καταφέρνει ένα ταξίδι μέχρι τα βάθη της ψυχής -και κάθε τι αληθινό πάντα μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Έτσι το εγχείρημα ξεκίνησε όταν έπεσε τυχαία στα χέρια μου ένα άτυπο χαρτί γενεαλογικού δέντρου της αφηγήτριας και των ανθρώπων που αναφέρονται μέσα στο βιβλίο. Οι αφηγήσεις της Ζωής-Μαρίας Μοντανάρι, ήταν άκρως σημαντικές και ενδιαφέρουσες. Η συνάντηση μου μαζί της ήταν μια ευτυχής συγκυρία, κι αποκόμισα έναν απαράμιλλο γνωστικό πλούτο για την εποχή του μεσοπολέμου. Εξομολογήσεις μιας ζωής γεμάτη γεγονότα που είχε βιώσει και είχαν χαράξει την ψυχή της. Πολέμους και κακουχίες, έρωτες – αγάπες και θανάτους και φέρανε στο φως περιστατικά που ούτε ο πιο ευφάνταστος ή ακόμη και νοσηρός νους μπορεί να σκαρφιστεί. Τι περισσότερο ζητάει ένας συγγραφέας από ένα πλήρες θέμα;

«Μια φονεμένη αρχή κι ένα εφηβικό τέλος την οδηγούν στην πρόωρη ενηλικίωση», γράφετε. Πόσο θα επηρεάσει την ηρωίδα σας αυτή η μετάβαση στην ενήλικη ζωή, καθώς ξετυλίγατε – με σεβασμό οφείλω να σημειώσω – την ψυχή αυτής της γυναίκας, στο χαρτί;
Τρόμαξα -με όσα κατέγραφα- όταν αναλογίστηκα πόσα πράγματα μπορούν να φτιαχτούν και να γκρεμιστούν από τους ανθρώπους. Από τα λόγια και τις πράξεις τους.
Όταν είσαι παιδί κι από το όνειρο μέσα σε μια νύχτα βρεθείς στην σκληρή πραγματικότητα. Όταν γνωρίσεις την ανθρώπινη πρόθεση κι επιθετικότητα. Όταν αναγνωρίσεις πόσο πολύ δέσμιες είναι οι ψυχές στην ιδιοτέλεια, παγιδευμένες στο ψέμα και την ανάγκη, τότε αρκεί μια στιγμή για να βγεις από τον αθώο κόσμο των παιδιών και να μπεις στον κόσμο των μεγάλων.
Μία παράγραφος από την ψυχική της κατάθεση:
Πολύ οδυνηρά όλα αυτά για ένα παιδί που μόλις αρχίζει να αντιλαμβάνεται, τι ακριβώς παίζεται γύρω του. Ποια είναι η πραγματική ζωή. Για ένα παιδί που συνειδητοποιεί ότι πρέπει ν’ αρχίσει να σκέφτεται σαν μεγάλος.


«… αψήφησε τη σκιά της μοίρας που την ακολουθούσε στρέφοντας το βλέμμα της στον ουρανό, ώσπου ήρθε ο έρωτας να ανατρέψει τα πάντα στη ζωή της». Πόσο ευάλωτος είναι αλήθεια ένας έρωτας στα χρόνια του πολέμου;
Ο έρωτας είναι η μοναδική στιγμή που κάνει τη Μοίρα να πραγματώνει τις προθέσεις της. Σπαρμένος από τα δεινά της ειμαρμένης κείτεται στις καρδιές των ανθρώπων έτοιμος να ανυψώσει τη ζωή στα ουράνια. Ούτε καν οι θεοί μέσα στις μεταμορφώσεις του πάθους τους δεν υπήρξαν αρκετά ισχυροί να τον αντιμετωπίσουν. Η Ζωή-Μαρία Μοντανάρι, μέσα στην ορφάνια, την ταλαιπωρία, την απελπισία, με σύμμαχο τη νιότη που δεν πτοήθηκε από πολέμους πόνους και στερήσεις, με φυσιολογικό τρόπο αφύπνισε το δικό της παιγνίδι, της εμπιστοσύνης και του πόθου. Η αίσθηση μιας καινούριας αρχής, χαρίζει την αισιοδοξία της απαρχής μιας σταδιακής εσωτερικής και εξωτερικής αλλαγής. Μέσα από τον έρωτα θα οδηγείτο πλέον η ζωή της, προς ένα καλύτερο μέλλον. Η γοητεία απάλυνε κάθε αντίδραση της -κι ας γνώριζε από τον βίο της μάνα της-, πως όταν θα εγκατέλειπε τον εαυτό της στα χέρια του -έρωτα- θα έβαζε τις βάσεις για να υποστεί τα δεινά του. Μα ο έρωτας νικάει κάθε μάχη, καταστέλλει κάθε πόλεμο· και πάει τη ζωή μπροστά.

Παρατηρώντας για αρκετή ώρα το κορίτσι του εξωφύλλου, αυτόματα οι λέξεις πίστη και περηφάνια παίρνουν τη θέση τους στο μυαλό μου. Το πρώτο που σκέφτομαι είναι αν οι αντίθετές τους λέξεις θα παίξουν τον δικό τους καθοριστικό ρόλο στην ιστορία σας.
Ο άνθρωπος προτού σκεφτεί τους άλλους θα πρέπει πρωτίστως να έχει υπάρξει ανεμπόδιστα ο εαυτός του. Γιατί αλλιώς ποτέ δεν θα μάθει σε πιο βαθμό, κάποια μικρά ακόμη κι εντελώς ασήμαντα πράγματα, μπορούν να ασκήσουν παρηγορητική και εμψυχωτική δράση στα μεγάλα. Μέσα από την έμπειρη γνώση στα ναι και στα όχι της ζωής ξεπετιέται η γόνιμη σοφία και κάνει τη Ζωή-Μαρία Μοντανάρι να ακολουθήσει τα βήματα εκείνα που δεν έχουν χώρο στην ουτοπία. Υπηρέτησε με πίστη την αγάπη για τα αδέλφια της -εις βάρος πολλές φορές, κατά του εαυτού της- και στάθηκε με περηφάνια απέναντι σε δύσκολες στιγμές που θα μπορούσαν να είχαν κλονίσει την πίστη της.

Θα μπορούσε να είναι το κορίτσι του εξωφύλλου η Ζωή Μαρία Μοντανάρι; Πώς έγινε η επιλογή της συγκεκριμένης φωτογραφίας;
Η καταγωγή της Μαρίας Ζωής Μοντανάρι είναι Ιταλική. Η φωτογραφία είναι του Ιταλού καλλιτέχνη Paolo Medici. Κάλλιστα θα μπορούσε να είναι, η ηρωίδα, το κορίτσι του εξωφύλλου. Η επιλογή έγινε για την ευγενική ομορφιά που κρύβει ένα νεανικό πρόσωπο και δεν χωρούσε αμφιβολία, να κοσμήσει το βιβλίο κάτι άλλο.

Η αφήγησή της ξεκινάει από τον παππού της, το Σαλιβέριο Μοντανάρι, και τη γιαγιά της, τη Μαρία-Ρόζα. «Δυο νέοι που αγαπήθηκαν παράφορα και, για να ζήσουν ελεύθεροι την αγάπη τους, έφυγαν από τη Φλωρεντία και ήρθαν στη Ζάκυνθο». Θέλετε να μας πείτε γιατί δεν ήταν ελεύθεροι ν’ αγαπηθούν στην Ιταλική πόλη;
Η ταξική ιδεοπολιτική διαφορά ήταν η κύρια αιτία. Ανήκαν ο καθένας σε διαφορετική τάξη. Εκείνη γόνος πλούσιας οικογένειας, με ανώτερη κοινωνική θέση και δύναμη. Εκείνος φτωχός σε μια ναπολιτάνικη συνοικία εργατών. Αυτές οι κοινωνικές διαφορές δεν ήταν ικανές να σταθούν εμπόδιο στη αισθηματική ελευθερία των δύο νέων και τις ξεπέρασαν από τον θρίαμβο της αγάπη τους, με τη φυγή από την πατρίδα τους την Ιταλία και τον ερχομό και εγκαθίδρυση των ονείρων τους στη Ζάκυνθο. Η καινούρια, ελεύθερη ζωή, όσο δύσκολη κι αν φάνταζε στον ξένο τόπο, είχε αρωγό τη δύναμη ενός άσβεστου έρωτα και μιας ατελεύτητης αγάπης.

Στο βιογραφικό σας διαβάζω «Η ιστορία μου ξεκινάει κάτω από την Ακρόπολη -στο Θησείο- με βαθιά καταγωγή τη Φλωρεντία…». Αυτή η βαθιά καταγωγή έχει κάποια σχέση με την αληθινή ιστορία που διαβάζουμε;
Ναι, είναι η ιστορία ανθρώπων προερχόμενων από το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας.

Οι απόγονοί του Σαλιβέριο και της Μαρίας – Ρόζας, καθώς ο χρόνος θα κυλά και τα σύννεφα του πολέμου θα μαυρίζουν τις ψυχές, θα ζήσουν περιπέτειες και ανατροπές στη ζωή τους. Την προσοχή μου τράβηξε ο γιος του ζευγαριού, ο Ντίνος. Ο μετέπειτα πειρατής Σαρακηνός, όπως διαβάζω. Μιλήστε μας γι’ αυτόν τον χαρακτήρα.
Ήταν το πρώτο παιδί της Μαρίας-Ρόζας και του Σαλιβέριου. Ένας αψύς νέος με ναπολιτάνικη επαναστατική ροπή που αντιτάχθηκε στην αδικία των προυχόντων και με ένα μικρό πλεούμενο λήστευε εμπορικά καράβια στα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου και μοίραζε στους φτωχούς τα ληστρικά αποκτήματα. Είχε βαθιά αντίληψη της δικαιοσύνης, στηριγμένη στις θεμελιώδεις αρχές της ισότητας και της ελευθερίας -έστω και μέσα από παράνομες πράξεις- με αναπόφευκτο κίνητρο την ανθρωπιστική βοήθεια.
Πιο ήταν το τέλος του κανείς δεν το έμαθε.

Υπάρχουν πολλοί αναγνώστες, που προτιμούν να διαβάζουν αληθινές ιστορίες. Μια τέτοια ιστορία είναι και η δική σας. Το συγγραφικό σας έργο είναι πιστή απόδοση της αφήγησης ή έχετε παρέμβει με κάποιον τρόπο μυθοπλαστικά;
Οι αληθινές ιστορίες είναι το επιστέγασμα της λογοτεχνικής μυθοπλασίας. Προβάλλουν μια έντονη επίδραση στο πνεύμα των αναγνωστών καθώς η αληθοφάνεια των χαρακτήρων γίνεται πιο εύκολα αντιληπτή. Βέβαια όπως σε κάθε μυθιστορία έτσι και σε αυτήν, μερικοί χαρακτήρες δομήθηκαν ευφάνταστα, παράλληλα με κάποια ιστορικά γεγονότα, για να συνθέσουν την πλοκή του έργου.
Αυτό είναι αναπόφευκτο να συμβεί καθώς πάντοτε, η συνάντηση της ιστορίας με το μύθο παίζει τον δικό της ξεχωριστό, καταλυτικό ρόλο. Είναι μια σύμπτωση που υφίσταται πάντοτε στη λογοτεχνία, δηλαδή, η μυθιστορηματική επινόηση να συγχωνεύει το πραγματικό με το φανταστικό, να συνενώνει καταστάσεις, να ξεπερνάει όρια πέραν τoυ απτού και τελικά να εμφορούνται ως μύθος μιας απίστευτης ιστορίας.

Η Αλκυόνη Παπαδάκη έγραψε για το βιβλίο σας: «Είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα γεμάτο ανατροπές, καλοδουλεμένους χαρακτήρες και ζωντανές εικόνες σαν ζωγραφικοί πίνακες». 

Θέλετε να ξεδιπλώσετε τον καμβά μιας τέτοιας εικόνας και να τη μοιραστείτε μαζί μας;
«Μαμά, είσαι καλά;» τη ρώτησα.
«Απορείς, κόρη μου, που χαμογελάω… Έμαθα ότι πίσω από το στρατόπεδο των χτικιάρηδων στο Ρουφ, οι Έλληνες μάγειροι που καθαρίζουν πατάτες πετάνε τα φλούδια έξω από τη μάντρα και τα μαζεύει ο κόσμος… πρέπει να πάω…»
Σαν πλησίασε τη μάντρα του στρατοπέδου, είδε μερικές δεκάδες ανθρώπους, άλλοι να περιμένουν κι άλλοι να σπρώχνονται με μανία για να πάρουν καλή θέση κοντά στη μάντρα και να προλάβουν ν’ αρπάξουν καμιά πατατόφλουδα.
Η Αθηνά λυπήθηκε που έβλεπε την κατάντια και την απογοήτευση των ανθρώπων, που γίνονταν άγρια θεριά για μια πατατόφλουδα. Καθώς κουνούσε το κεφάλι της με απόγνωση, η ματιά της έπεσε στην Ακρόπολη, που αιώνες τώρα έμενε περήφανη να μαρτυρά την παλαιότερη δόξα της. Και τώρα η πείνα που είχε σκορπίσει η μπότα του κατακτητή είχε φέρει την εξαθλίωση, την αβεβαιότητα και το θάνατο ενός περήφανου λαού, μαζί και του λαμπρού πολιτισμού του.
Φωνές σταμάτησαν τις σκέψεις της. Κοίταξε δυο γυναίκες που μαλλιοτραβιόντουσαν για ένα φλούδι. Έσφιξε το σάλι γύρω από τους ώμους για να περιορίσει την ταραχή και τη θλίψη της. Η δύναμη που έβαλε έκανε τις κλωστές να τεντωθούν και κάποιες να σπάσουν, ανοίγοντας τρύπες σε αρκετά σημεία. «Είναι πολύ τυχεροί όσοι πέθαναν και δε ζουν αυτόν τον εξευτελισμό», σκέφτηκε και πήρε το δρόμο της επιστροφής.
Χωρίς την ελπίδα τώρα τα βήματά της ήταν βαριά και ο δρόμος για το σπίτι ατελείωτος.

Βιώνουμε μια περίοδο δύσκολη. Το βιβλίο σίγουρα έχει πληγεί και οι εκδοτικοί οίκοι ποντάρουν τώρα, πια, στο ηλεκτρονικό διάβασμα. Εσείς μπορείτε να ξεφυλλίσετε μια ηλεκτρονική σελίδα;
Αλλάζουν οι εποχές. Η τεχνολογική εξέλιξη τρέχει. Είμαστε σε μια εποχή που έχει τις δικές της παραμέτρους. Επηρεάζουν, διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά των συνηθειών μας και τις συμπεριφορές μας. Προσαρμοζόμαστε, εν μέρει, στη νέα εποχή, αλλά ένα έντυπο βιβλίο αξίζει όσο τίποτα άλλο. Μερικά πράγματα μένουν διαχρονικά και τίποτα δεν μπορεί να τα αλλάξει. Ένα ηλεκτρονικό βιβλίο, σε καμία περίπτωση δεν έχει τη δυνατότητα να απειλήσει ένα παραδοσιακού τύπου βιβλίο. Το θέμα είναι να υπάρχουν αναγνώστες που να διαβάζουν βιβλία είτε με τον έναν, είτε με τον άλλον τρόπο. Οι σημερινοί δύσκολοι ρυθμοί της καθημερινότητας παλεύουν σθεναρά την αφοσίωση, την απόλαυση, την ικανοποίηση και την ξεχωριστή γνώση που μπορεί να προσφέρει το διάβασμα ενός βιβλίου. Στις σελίδες ενός βιβλίου πάντα υπάρχει κρυμμένη μια ιδέα, μια άποψη ίσως κι ένας θησαυρός ικανός να αλλάξει ιδεοληψίες· και ακόμη την ίδια κοσμοθεωρία για τη ζωή. Άλλωστε αυτός που είναι συστηματικός αναγνώστης, γνωρίζει καλά πως στην πραγματικότητα, τις ώρες που διαβάζει, γίνεται ο αναγνώστης του ίδιου του τού εαυτού.

Έχετε γράψει περισσότερα από είκοσι βιβλία, συμμετείχατε σε συλλογικά έργα και ένα μεγάλο μέρος στο σημαντικό κεφάλαιο της συγγραφικής σας ζωής το έχετε αφιερώσει στην κριτικογραφία. Άρα η άποψή σας για το ελληνικό βιβλίο είναι για όλους εμάς τους φίλους του Vivlio-life, πολύ σημαντική.
Όπως συνηθίζω να τονίζω, το γράψιμο για μένα είναι τρόπος να ζω, τρόπος να υπάρχω. Είναι αφιερωμένη η ζωή μου στη λογοτεχνία κι έχω γράψει συνολικά 24 βιβλία και αρκετά θεατρικά έργα εκ των οποίων τέσσερα έχουν ανέβει.
Μέσα στο παιχνίδι της γραφής είναι και η κριτικογραφία, όπως κι ένα ακόμη σημαντικό κεφάλαιο που βρίσκεται στις ενασχολήσεις μου: Σεμινάρια Δημιουργικής γραφής, σε ομάδες ανθρώπων που θέλουν να ακολουθήσουν τη συγγραφή.
Προσωπικά διαβάζω Έλληνες συγγραφείς, και είμαι απόλυτα πεπεισμένος από τη δυναμική της γραφής τους, πως δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους ξένους. Άρα, η άποψη μου, για το ελληνικό βιβλίο καλά κρατεί και διατυμπανίζω πως η ελληνική λογοτεχνία είναι υψηλού επιπέδου. Αυτήν που πιστεύετε και υπηρετείτε όλοι οι φίλοι του Vivlio-life.